Οι Πολύτεκνες Οικογένειες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 !!!

Δεν αποτελεί υπερβολή μα κυριολεξία ο απλός πα¬ροιμιώδης λόγος: η Μάνη και το Σούλι παράγουν πέ¬τρες και παιδιά, παιδιά περισσότερα από τα μεγάλα κοτρώνια! Στη Μάνη εύχονταν ιδιαίτερα στους νεόνυμ¬φους: «υγιούς εννιά ν” αξιωθούν και μια γλυκομηλίτσα!». Αλλά και σ” ολόκληρον τον Ελληνισμό, τότε που εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί φώλιαζαν και αφάνι¬ζαν, τα πολλά παιδιά τους και μάλιστα τα αγόρια, ήταν μια τριπλή ασφάλεια: για τους γονείς τους, για τον εαυτόν τους και για τη γενιά τους.

Αναμφισβήτητα η πολύπαιδη οικογένεια στην Τουρκοκρατία είχε πολλούς, μεγάλους και αναπόφευκτους κινδύνους να αντιμετωπίσει: Εϊχε την Τούρκικη δικαιοσύνη πρώταπρώτα! Μία λαϊκή διήγηση έλεγε: Τριπλή δικαιοσύνη υπάρχει” μία η δικαιοσύνη του Θεού, μία η δικαιοσύνη του ανθρώπου και τρίτη δι¬καιοσύνη αδιανόητη βέβαια η δικαιοσύνη του δια¬βόλου. Στην Τουρκοκρατία υπήρχε και χειρότερη απ” αυτή του διαβόλου… δικαιοσύνη, η δικαιοσύνη του Τούρκου, καθόσον οι ραγιάδες τα οποιαδήποτε δικαιώ¬ματα τους, τις περιουσίες τους, ακόμα και τα παιδιά τους τα έχαναν με μια απλή προσταγή ανωτέρου, και με δόλιο τρόπο.

Η πολύπαιδη οικογένεια πλήρωνε αυξημένο κεφα¬λικό φόρο το λεγόμενο χαράτς που επιβαλλόταν στα αγόρια, τα θεωρούμενα ικανά για εργασία. Όσο για την ηλικία των αγοριών που θεωρούνταν ικανά για ερ¬γασία, οι Τούρκοι φοροεισπράκτορες δεν πολυσκοτίζονταν, ούτε έπαιρναν υπόψη τους χαρτιά και ληξιαρχι¬κές διαβεβαιώσεις. οι Τούρκοι φοροεισπράκτορες κρα¬τούσαν ένα κορδόνι και με αυτό μετρούσαν το κεφάλι του παιδιού! «Ετσι έβγαζαν ικανά για εργασία αγόρια από οχτώ χρόνων και πάνω! Και ο φόρος γινόταν δυ¬σβάστακτος. Γι” αυτό αναφέρεται ότι φτωχοί ραγιάδες παραχωρούσαν, σχεδόν πωλούσαν καμμιά φορά και ένα παιδί τους, για να πληρώσουν τους φόρους όλης της οικογένειας!

Η πολύπαιδη οικογένεια έπρεπε να πληρώσει α¬κόμα μεγάλα ποσά στον Τούρκο κατακτητή ως άδεια και τέλη για τα αρραβωνιάσματα και για τους γάμους. Ενώ η οικογένεια που είχε κορίτσια, είχε τη μεγάλη υποχρέωση να ετοιμάσει και τις προίκες των κορι¬τσιών. Και δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι η Ελλη¬νίδα αγωνίσθηκε σκληρότερα στην οδό του μαρτυρίου στην Τουρκοκρατία, αφού κινδύνευε ακόμα και από τα νιάτα της, την ομορφιά της. «Εφθανε στο σημείο, για ν” αποφύγει την ατίμωση και την ακολασία των Τουρκων, να μεταδίδει την επιδημία της ευλογιάς, κατα¬στρέφοντας την ομορφιά του προσώπου της, ή δημιουρ¬γούσε οικογένεια από τα δεκατρία χρόνια της!

Είχε επίσης ν” αντιμετωπίσει η πολύπαιδη οικογένεια της Τουρκοκρατίας και το φρικτό παιδομάζωμα, την αρπαγή των νέων παιδιών, και μάλιστα των επίλεκτων, και τον προορισμό τους για τ” ασκέρια του Σουλτάνου ή και για τα βρώμικα χαρέμια του Σουλτάνου και των λογήςλογής πασάδων. Μόνιμη κατάσταση για τις πολύπαιδες οικογένειες ήταν το να έχουν παιδιά τους οι Τούρκοι. ΟΙ πολύπαθες Ελληνίδες μάνες, κάθε φορά που έφθα¬ναν οι Τούρκοι για να πάρουν τα παιδιά τους, σήκωναν τα χέρια τους στον ουρανό και παρακαλούσαν τον Θεό να τα πάρει από τον κόσμον αυτό, να τα πάρει κοντά Του, να σωθούν από τον Γενιτσαρισμό και την ατιμία.

Από τις άγριες και ατέλειωτες λαίλαπες που κτυ¬πούσαν αμείλικτα ατέλειωτα την πολύπαιδη οικογένεια της Τουρκοκρατίας, βγήκαν και τα βαθυστένακτα μοιρολόγια της Ελληνίδας, τα μοιρολόγια που τάκανε τραγούδι! Αντιπροσωπευτικό δείγμα εϊναι και το παρακάτω:
— Ελάτέ να συγκλάψουμε, εμείς οι λυπημένες,
να μαζωχτούν τα δάκρυα μας, να γίνουν τρία ποτάμια,
τόνα να πάει στη Μπαρμπαριά, τ” άλλο να πάει στη Δύση,
το τρίτο το φαρμακερό να πάει στον Κάτω Κόσμο.
Και ποιούς εγώ να λυπηθώ και ποιους να πρωτοκλάψω;
τους περσινούς, τους φετεινούς, τους αλησμονημένους;
τί γαρ και τους ανύπαντρους και τα μικρά παιδάκια;

Εχει ένα φοβερό μεγαλείο η πολύπαιδη οικογέ¬νεια της Τουρκοκρατίας: ο Χάρος, πρώταπρώτα, αφού οι παιδικές άρρώστειες ήταν πάρα πολλές και οι για¬τροί και τα φάρμακα σπάνιοι και ανύπαρκτοι, έπαιρνε μεγάλη μερίδα των παιδιών σε κάθε ηλικία. Το παιδομάζωμα απορφάνευε τα πιο γερά παιδιά, οι πειρατές άρπαζαν, οι μπόμπες και τα καριοφίλια κατά τη διάρ¬κεια τοπικών και γενικών επαναστατικών κινημάτων έ¬θαβαν και θέριζαν χιλιάδες. η ορφάνια συντρόφευε πολύ συχνά την οικογένεια. Μα και πάλι έμεναν Ελ¬ληνόπουλα, παντρεύονταν και ριζοσκέλωναν σαν τον κισσό, όπου κολλά στο δένδρο και ξαπλώνει.

Ας ήταν φθηνή η ανθρώπινη ζωή στην Τουρκο¬κρατία, κατά την Τούρκικη παροιμία: «μπίρ τζάν, μπΐρπατλιτζάν = μια ζωή, μια μελιτζάνα», ο λαός μας, ρα¬γιάς λαός, μα πολυδύναμος μεγάλος λαός, κράτησε την αγάπη του για τη ζωή και έδειξε μια περισσή ζωντάνια. Μία ακατάβλητη δια βίου φροντίδα για να δημιουργή¬σει, να συντηρήσει και να κρατήσει στη ζωή μια οικο¬γένεια, οικογένεια με προγονικές αρχές και παραδό¬σεις, χωρίς συμβιβασμούς και δουλική υποτέλεια. Πριν κερδήσει τον αγώνα της Εθνεγερσίας στο Εικοσιένα, ο Ελληνας κάτω από τις πιο σκληρές συνθήκες έδωσε δυο μάχες και τις κέρδησε, τη μάχη για τη ζωή του και τη μάχη για τη γενιά του. Στίβος μάχης ήταν η πολύπαιδη οικογένεια.

Η λαχτάρα για τη διατήρηση και τη λευτεριά του Γένους φαίνεται και στις ευχές: Πρώτη σου γέννα, νύφη μου, Θεός να μας τ” αξιώσει, μέσα στην Κόκκινη Μηλιά τσΐ Τούρκους να ζυγώσει! Φαίνεται και στο κα¬μάρι και την υπερηφάνεια του πατέρα: Σάν άκουγε πώς η γυναίκα του γέννησε αγόρι, έπαιρνε τουφέκι και βάραγε, να τ” ακούσει όλη η χώρα. Φαίνεται και στις συζητήσεις —συστάσεις των πατεράδων μεταξύ τους: Όταν τον ρωτούσαν πόσα παιδιά έχει, δεν επαναλάμβα¬νε τη λέξη παιδιά με τον αριθμό, αλλά έλεγε, έχω τόσα ντουφέκια. «Εχω πέντε ντουφέκια, έχω έξι ντουφέκια, και όλοι καταλάβαιναν ότι είχε πέντε ή έξι παιδιά. Έτσι σώθηκε «η σκλιτάδα» του Γένους, και το ντουφέ¬κι έγινε συνώνυμο της ελευθερίας.

Ονομαστές πολύπαιδες οικογένειες στις παραμονές του «21»

Στην Ηπειρο, στα κακοτράχαλα βουνά του Σουλίου, οι ονομαστές οικογένειες των αρχηγών τους, ό¬πως των Τζαβελαίων, των Μποτσαραίων, ήταν πολύπαι¬δες οικογένειες. Λιτοδίαιτοι, ολιγαρκείς και πολύ σκληραγωγημένοι οι Σουλιώτες, με αυστηρά ήθη και έθιμα, που τιμούσαν και τον ανδρικό και το γυναικείο πληθυσμό τους. ο φόνος γυναίκας στο Σούλι τιμω¬ρούνταν αυστηρότερα, γιατί ο δολοφόνος στερούσε από την πολιτεία «των εξ αυτής μελλόντων να γεννηθούν τέκνων»! Εξάλλου ο Φώτος Τζαβέλλας, ο όμηρος του Αλή πασά, που τον «θυσίαζε ο πατέρας του Λάμπρος Τζαβέλας ξεγελώντας με την ομηρία του πρωτότοκου γυιού του τον Αλή πασά», εϊχε έξι παιδιά, που όλα αναδείχθηκαν γερά ντουφέκια στους μετέπειτα αγώνες του Μεσολογγίου.

Στο άλλο — νότιο άκρο της Ελλάδας, στη Μάνη, ξεχωρίζει η πολύκλαδη οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων, που το κάθε της παιδί έχει κι εκείνο πολύπαιδη οικογένεια. Επιβλητικότερη μορφή, η μορφή του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, που είχε πέντε υιούς, πολεμι¬στές και αρχηγούς, και που συμμετείχαν σ” όλους τους αγώνες του Εικοσιένα. Μάλιστα ο Αυστριακός Ιστορι¬κός Μέντελσον Βαρθόλδη, σημειώνει ότι σαράντα εννιά μέλη της πολύκλαδης οικογένειας των Μαυρομιχαλαίων έπεσαν κατά τη διάρκεια του πολύχρονου αγώνα της εθνεγερσίας.

Στην καρδιά του Μοριά, την Αρκαδία, είναι η επιβλητικότερη πολύκλαδη οικογένεια των Κολοκοτρωναίων. ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης, ονομαστός κλέφτης, σκοτώθηκε σε ηλικία τριάντα τριών (33) ετών, αφήνοντας τέσσερα (4) αγόρια και ένα (1) κορίτσι. Με¬γαλύτερο παιδί ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, μόλις δε¬καετής. και η οικογένεια καταδιώκεται σφοδρά από τους Τούρκους. Στή Γορτυνία, τους εντόπισαν σ” έναν πύργο, αλλά κατάφεραν να ξεφύγουν ο Θεόδωρος, ο Νικόλαος που ήταν νήπιο με τη μητέρα τους και την αδερφή τους, ενώ ο Χρήστος και ο Ιωάννης αιχμαλω¬τίσθηκαν. Ο δεκαετής Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ανακάλυψε τον αδερφό του Χρήστο και τον εξαγόρασε από την κατοχή ενός Τούρκου στο Λεοντάρι. Τον Ιωάννη Κο¬λοκοτρώνη, τον έκλεψε κάποιος Υδραίος από Οθωμανικό χωρϊό, και τον επέστρεψε στην πατρική οικογένειά του, που μεγάλωνε η θρυλική Ζαμπέτα Κολοκοτρώνη, στα όρη της Πιάνας. «Υφαίνοντας ξένα υφαντά και στέλλοντας τον Θο¬δωρή Κολοκοτρώνη να πωλεί ξύλα στην Τρίπολη, προσποριζόταν τον επιούσιο η μάνα του Κολοκοτρώνη. οι Ιστορικοί μας παραδίδουν μερικές εκφραστικές λε¬πτομέρειες της ανατροφής: Κλαίγοντας καταφιλούσε μερικές στιγμές τα παιδιά της κι αναφωνούσε. «Πότε θα μεγαλώσετε, να κόψετε με το σπαθί τους Τούρκους, που σκότωσαν τον πατέρα σας; —Εγώ, σαν μεγαλώσω, έλεγε ο εξαετής Χρήστος, θα σου φέρω επτά κεφάλια Τούρκικα.
— Μπράβο Χρήστο! Κι εσύ Γιάννη, τι θα μου φέρεις;
Εγώ μάνα θα σου φέρω εκατό!
—»Αμ Θοδωράκη, εσύ που είσαι μεγαλύτερος;
— Εγώ, δε βάνω κεφάλια Τούρκικα στο ταγάρι, γιατί βρωμούν. Θα διώξω τους Τούρκους από το Μο¬ριά, όπως έλεγε ο πατέρας, για να γλυτώσουμε.
— η χήρα τότε παίρνοντας το τελευταίο παιδί της, το Νικολάκη, εσύ Νικόλα, είσαι κουταβάκι, ακόμα δεν μπορείς ούτε να ρίξεις ντουφέκι.
—Πώς ίμένα, εψέλλιζε ο μικρός, δεν μ” έδωκες τη Λαμπρή κι έρριξα δυο ντουφεκιές…»

Το συμπέρασμα που βγαίνει μόνο του είναι το ε¬ξής: ντουφέκι κι ελευθερία, αυτή ήταν η αγωγή που έδιναν στα παιδιά τους οι πολύπαιδες οικογένειες.

Αλλά από τους αγώνες των Κολοκοτρωναίων και γενικότερα των κλεφτών είναι εμπνευσμένο και το πα¬ρακάτω τραγούδι:
— Εχάσαμε την κλεφτουργιά και το λεβέντη Κώστα,
— οπούχε δώδεκα αδερφούς και τριάντα δυό ξαδέρφια.
—
Πολύπαιδη οικογένεια είχε και ο Μωραγιάννης, ο Ιωάννης Παπαγιαννόπουλος, γνωστός ως Δεληγιάννης, από τους πιο ονομαστούς προκρίτους του Μοριά, οικο¬γένεια με εννιά (9) άρρενα τέκνα και δύο (2) κορίτσια. Γνωστότεροι είναι οι Αναγνώστης, Αναστάσιος και Κανέλλος Δεληγιάννης, οι οποίοι αναγνωρίζοντας την υπεροχή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στα πολεμικά, διέθεσαν τους δυνάμενους να φέρουν όπλα της Καρύ¬ταινας υπό τις διαταγές του Θ. Κολοκοτρώνη. Ο Μωραγιάννης Δεληγιάννης έμεινε ακουστός για το υπερήφανο — ελεύθερο φρόνημα του: Όταν ο τελευ¬ταίος υιός του ο Γεώργιος απέθανε, διέταξε μετά την κηδεία του να παύσει ευθύς το πένθος. Όλα τα παιδιά του το έλαβαν ως έθιμο, και προκαλούσε την έκπληξη σε όλους, το ότι σταματούσαν αμέσως το πένθος σε κάθε απώλεια μέλους των μεγάλων οικογενειών τους. Αξίζει να σημειωθεί και το τέλος του Μωραγιάννη. Στις 16 Φεβρουαρίου 1816 δέχθηκε την επίσκεψη απρόσμενα Τούρκων αξιωματούχων. Κατάλαβε ότι θα τον εκτελούσαν. Εζήτησε χρόνο λίγων στιγμών να προσευχηθεί, ασπάσθηκε το Σουλτανικό φιρμάνι, για ν” απαλλάξει την οικογένεια του από υπόνοιες για ανταρσία, και έκλινε το κεφάλι στη σπάθη του Τούρκου δήμιου, μισοκαθισμένος στο κρεββάτι του! Με ένα κτύπημα της σπάθης έπεσε το κεφάλι, το οποίο οι Τούρκοι τοποθέτησαν σε κοντάρι και το απέστειλαν στην Κων/πολη. Το αίμα όμως αναπήδησε και έχρισε — μάτωσε τον έναντι τοίχον. Σ” εκείνο το δωμάτιο, μπροστά στις ματωμένες κηλίδες του τοίχου, ορκίσθη¬καν, αφού κατηχήθηκαν το 1818, δυο χρόνια αργότερα, ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας, όλα τα παιδιά του, δέκα τον αριθμόν, και δεκάδες εγγόνια του! «Τολμηρός ων και πολύτεκνος, υπήρξεν ο θεμελιωτής της οικογε¬νειακής του σημασίας» γράφει ο Οικονόμου, βιογρά¬φος των Δεληγιανναίων.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας, που προτάθηκε ως αρ¬χηγός της Φιλικής Εταιρείας, καταγόταν από πολύπαιδη εικογένεια οκτώ (8) παιδιών. ο πατέρας του, ο μεγαλοφαμελίτης Αντώνιος Καποδίστριας ήταν υπό την ευλογίαν και επίβλεψη του σοφού Κερκυραίου Ιεράρχου Νικηφόρου Θεοτόκη. Ήταν νομικός ο πολύτεκνος εκείνος οικογενειάρχης και αναγνωρισμένης εντιμότη¬τας, καθόσον τρεις λαοί που κατέκτησαν τα Επτάνησα, Τούρκοι, Ρώσοι και Γάλλοι, τον αναγνώριζαν ηγέτη των Κερκυραίων.

Και οι Υψηλάντηδες, που άρχισαν τον αγώνα της Εθνεγερσίας, ήταν μέλη μιας πολύπαιδης οικογένειας. η Ελισσάβετ Βακαρέσκου — Υψηλάντη, η μητέρα των Υψηλάντηδων, έδωσε την ευχή της να συμμετά¬σχουν και οι πέντε γυιοί της στον Αγώνα του «21» με όλα τα υπάρχοντά τους. Δίσταζαν οι τρεις γυιοί της να της προτείνουν να δώσει την άδεια και στο τελευταίο της παιδί, αλλά αμέσως διαισθάνθηκε τους δισταγμούς και έδωσε τη συγκατάθεση της λέγοντας: —»Αν είναι να ελευθερωθεί η Ελλάς από την αποστολήν και αυτού του παιδιού μου, που μου έμεινεν, ας το στερηθώ και αυτό. Ας πάει με την ευχή μου. Μόνον ο τελευταίος γυιός της επέζησε! οι άλλοι τέσσαρες, θυσιάστηκαν στους αγώνες για την ελευθερία της Ελλάδος, ή απέθαναν λίγο μετά την απελευθέρωση. η μητέρα τους, που έζησε πολλά χρόνια και πέθανε σε βαθειά γεράματα, καθημερινά πρωί και βράδυ ασπαζόταν τις φωτογρα¬φίες — εικόνες τότε των τεσσάρων παιδιών της, που είχαν δαπανηθεί στον Αγώνα της Εθνεγερσίας.

Και ονομαστοί κληρικοί — πρωτεργάτες στα χρό¬νια πριν από την Επανάσταση προέρχονταν από πολύπαιδες οικογένειες. η πολύπαιδη οικογένεια μάλιστα είχε την παράδοση να προσφέρει τους υιούς της στην υπηρεσία του Υψίστου και στη λειτουργία του Θυσια¬στηρίου Του. ο Εθνομάρτυρας Πατριάρχης Γρηγόριος Ε” ήταν παιδί πολύπαιδης οικογένειας.

Ο διδάσκαλος του Γένους και σημαίνων Απόστο¬λος της Φιλικής Εταιρείας Ανθιμος Γαζής ήταν το όγδοο παιδί της οικογένειάς του. ο μικρός Ανθιμος Γαζής —κατά κόσμον Αναστάσιος Γκάζαλης— ήταν τόσο φιλομαθής που ήθελε και νυκτερινή μελέτη. Αλλά η φτωχή χήρα μητέρα του δεν μπορούσε να διαθέτει λάδι για το λυχνάρι, και έκρυβε το λυχνάρι. ο μικρός βρέθηκε σε αμηχανία” αλλ” ευτυχώς βρέθηκε μία γυ¬ναίκα που ζητούσε κάποιον να της γράψει το γράμμα της στον ξενιτεμένον άνδρα της. ο Γαζής το έγραψε και έλαβε για τον κόπο του έναν παρά. Μ” αυτόν τον παρά αγόρασε λάδι, έστρεψε φυτίλι και μετέβαλε ένα όστρακο σε λυχνάρι. Όταν χρειάζονταν να γραφούν και άλλα γράμματα, όλοι κατέφευγαν στο μικρό Γαζή, που έγινε ο επιστολογράφος του χωρίου του, Μηλιές του Πηλίου, και έτσι εξασφάλισε τα πρώτα έξοδα των σπουδών του.

Από πολύπαιδη οικογένεια προερχόταν και ο πιο νέος ήρωας του πρώτου έτους της Ελληνικής Επαναστάσεως ο Αθανάσιος Διάκος. Αλλά το εντυπωσιακό¬τερο δείγμα πολύπαιδης οικογένειας μας το παρέχει ο μπουρλοτιέρης των ψυχών, ο Γρηγόριος Δικαίος, ο γνωστός Παπαφλέσσας. Ήταν το εικοστό όγδοο (28!) παιδί της μεγάλης φαμίλιας του Δημήτρη Δικαίου, από τη δεύτερη γυναίκα του. Από πολύπαιδη οικογένεια προερχόμενο συναντούμε και τον νικητή στο χάνι της Γραβιάς, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.

Ήρωες του «21» που δημιούργησαν πολύπαιδες οικογένειες

Αναφέρθηκαν ήδη τα ονόματα των Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, που προέρχονταν οι ίδιοι από πολύπαιδες οικογένειες του 18ου αιώνα, αλλά δημιούργησαν και αυτοί δικές τους πολύπαιδες οικογένειες. Στον αγώνα του «21» συναντούμε ηρωίδα με πολύ¬παιδη οικογένεια, τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Χήρα στους αγώνες της Εθνεγερσίας, χήρεψε δύο φορές, χάνοντας και τους δύο συζύγους της — ναυτικούς σε πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Αλγερινών πειρατών. Από τον πρώτον άνδρα της, τον πλοίαρχο Δημήτρη Γιάννουζα, είχε δύο παιδιά, τον Ιωάννην και τον Γεώργιο Γιάννουζα, και από το δεύτερο άνδρα της Δημήτριο Μπούμπουλη —από το επίθετο του οποίου ονομάσθηκε Μπουμπουλίνα-, είχε τέσσερα παιδιά, τη Μάρω, τη Σκεύω, την Ελένη και τον Νικόλαο. Ανω των πενήντα ετών στα 1821, πρωτοστατεί στα επαναστατικά γεγονότα των τριών πρώτων ετών στις Σπέτσες και στο Ναύπλιο.

Με πολύπαιδη οικογένεια βρίσκεται στον αγώνα και συμμετέχει στις περισσότερες θαλάσσιες πολεμικές επιχειρήσεις ο Υδραίος ναύαρχος Ανδρέας Βώκος, ο επονομαζόμενος Μιαούλης, όνομα που το πήρε από τη φράση που φώναζε έντονα στους κωπηλάτες, Μία ούλοι… μια ούλοι, Μιαούλη! ο Μιαούλης που βρισκόταν στην ηλικία των 50 ως 60 από το 1821 ως το τέλος του Αγώνα, είχε έξι υιούς, τους Αθανάσιο, Αντώνιο, Δη¬μήτριο, Εμμανουήλ, Ιωάννη και Νικόλαο.

Αλλά και ο άλλος μεγάλος ναυμάχος του Εικο¬σιένα, ο Κωνσταντίνος Κανάρης, είχε έξι υιούς και μία θυγατέρα. Οταν έκανε τα παράτολμα ένδοξα εγχειρή¬ματα με τα πυρπολικά του, τα τέσσερα παιδιά του ήταν νήπια, από πέντε ως ενός ετών! η πολυπαιδία δεν εμ¬πόδιζε το θρυλικό Κωνσταντή να επαναλαμβάνει τη φράση — απόφαση θανάτου στον εαυτό του: —Απόψε Κωνσταντή θα πεθάνεις! Ούτε εμπόδισε τον Κανάρη η πολύπαιδη οικογένεια του να αναδειχθεί από απλός πυρπολητής σε καπετάνιο, σε ναύαρχο, σε υπουργό ε¬πανειλημμένα, καθώς και πρωθυπουργό δύο φορές, πε¬θαίνοντας μάλιστα όντας πρωθυπουργός, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1877.

Η πολύπαιδη οικογένεια δεν εμπόδισε το σεμνό ήρωα των Σουλιωτών Μάρκο Μπότσαρη να πολεμάει στην πρώτη γραμμή των πιο άγριων συγκρούσεων και να πεθαίνει στην ακμή της μάχης του Καρπενησίου στα 33 χρόνια, αφήνοντας πίσω του πέντε ορφανά παι¬διά.

Ο Σερραίος Εμμανουήλ Παπάς, ο αρχιστράτηγος της Επανάστασης στη Θεσσαλονίκη και στη Χαλκιδι¬κή, είχε πολύπαιδη οικογένεια με οκτώ παιδιά, όταν άρχισε την Επανάσταση. ο ϊδιος, μετά την αποτυχία του επαναστατικού κινήματος στη Μακεδονία, ασθένη¬σε και πέθανε πάνω στο πλοίο μεταβαίνοντας στην Ύδρα. οι έξι γυιοί του σκοτώθηκαν στους αγώνες της Εθνεγερσίας και όσα παιδιά του επέζησαν, έμειναν πάμπτωχοι, καθόσον τα χρήματα που είχε κερδήσει ως έμπορος, τα διέθετε για την Επανάσταση.

Δίκαιον είναι να μνημονευθεί και ο «χρυσοδωδέκατος» Φιλικός, ο Παναγιώτης Σέκκερης, μεγαλοεφοπλιστής στην Κωνσταντινούπολη, με εννιά καράβια, με σπίτια και με πλούτη πολλά. Οταν η Φιλική Εταιρεία το 1818, με το θάνατο του ιδρυτικού εγκεφάλου Νικο¬λάου Σκουφά, βρέθηκε σε απελπιστική θέση, ο Πανα¬γιώτης Σέκκερης προκρίνοντας την Ανάσταση του Γέ¬νους, το ποθούμενο, περισσότερο από τα έξι (6) παιδιά του, διέθεσε όλα τα λεφτά του χρηματοδοτώντας τη Φιλική Εταιρεία σ” ολόκληρο το έργο της. Μόλις διέ¬φυγε τον κίνδυνο των Τούρκων αρχικά στην “Οδησσό, και από το 1830 απλός τελώνης στην Ύδρα και έπειτα στο Ναύπλιο, όπου πέθανε «σχεδόν πένης» το 1846, αφήνοντας κυριολεκτικά πάμπτωχα τα παιδιά του!

Αξίζει τέλος να κλείσει η αναφορά επωνύμων πο¬λυτέκνων με τη μνημόνευση του αγωνιστή Μακρυγιάν¬νη που δημιούργησε πολύπαιδη οικογένεια, με δώδεκα παιδιά, από τα οποία επέζησαν τα επτά.

Συγκρίσεις και συμπεράσματα

Το φαινόμενο της πολύπαιδης οικογένειας στους Έλληνες της Τουρκοκρατίας και του Εικοσιένα διαφοροτρόπως το εξηγούν οι μελετητές. Οι αρχαιοπρεπείς εντοπίζουν ότι από παλαιά οι Ελληνες γνώριζαν πως η πολύπαιδη οικογένεια ωφελούσε την πολιτεία τους και τη γενιά τους. Αφού το είπε και ο Περικλής στον περίφημο Επιτάφιο λόγο του: «Καρτερείν δε χρή και άλλων παίδων ελπίδι, οις έτι ηλικία τέκνωσιν . . . (δηλαδή, λέγει ο Περικλής, όσοι από σας είστε σε ηλικία να κάνετε παιδιά, πρέπει καρτερικοί νάστε, με την ελπίδα γι” άλλους γυιούς” αφού και στον καθένα χωριστά, τα παιδιά που θάρθουν ξοπίσω, θα φέρουν στο γονέα λησμονιά” μα και η πόλη διπλά θα ωφεληθεί από τούτο” και να ερη¬μωθεί, δεν θάναι φόβος, και ασφάλεια θαχει.) Μπορεί κανείς όμως να παρατηρήσει ότι οι Έλλη¬νες τουλάχιστον δύο φορές ξέχασαν το νόημα – παραγ¬γελία του Περικλή και του Θουκυδίδη, αφού και το 146 π.Χ. και το 1453 μ.Χ. οι Έλληνες υποτάχθηκαν στους Ρωμαίους και στους Τούρκους, σε εποχές μεγά¬λης λειψανδρίας και ολιγανθρωπίας.

Αλλοι υποστηρίζουν ότι τα πολλά παιδιά οφείλον¬ταν στο γεγονός ότι οι Έλληνες της Τουρκοκρατίας παντρεύονταν μικροίμικροί σε ηλικία 13 ως 19 ετών, για να γλυτώσουν το παιδομάζωμα, τις αρπαγές, τους εξευτελισμούς και τη ναυτολογία. Αλλοι υποστηρίζουν ότι η πολυπαιδία προέκυψε γιατί βάραιναν η ανάγκη και η παράδοση που χάνεται βαθειά στους αιώνες. Και ο πολύς κόσμος επαναλαμβάνει: ήταν έθιμο τότε να αποκτούν πολλά παιδιά. Αλλά αν εμβαθύνει κανένας περισσότερο στη με¬λέτη της Ιστορίας μας, καμιά λογική ερμηνεία και ε¬ξήγηση που να πείθει την κριτική σκέψη δεν θα συναν¬τήσει. και μάλλον θαύμα, μια πτυχή του θαύματος του Εικοσιένα, θα θεωρούσε την πολύπαιδη Ελληνική οι¬κογένεια της Τουρκοκρατίας και του Εικοσιένα. Το θαύμα γίνεται πιο πιστευτό, αν δούμε και από την άλλη πλευρά του λόφου. Αν ρίξουμε μια ματιά στην πολύπαιδη οικογένεια του Τούρκου Σουλτάνου, και σχεδόν όλοι οι Τούρκοι είχαν υπερπολύπαιδες οι¬κογένειες, θα διαπιστώσουμε, ότι οι ίδιοι οι Σουλτάνοι εξολόθρευαν τα αδέλφια τους από τις πατρικές πολύτε¬κνες οικογένειες. Το πώς εξολόθρευαν τα αδέλφια τους, το αφήνουν διάφανο οι ίδιοι οι Τούρκοι στη βιογραφι¬κή Ιστορία των Σουλτάνων, καθώς διδάσκουν στη σχο¬λική τους Ιστορία: «Στά 1574 μ.Χ. ο Σουλτάνος Μουράτ ο Γ” διαδέ¬χθηκε τον πατέρα του Σελήμ Β”, που κατέλιπε πέντε (5) υιούς, τους Μουράτ, Σουλεϊμάν, Μουσταφά, Τζιχαγγήρ και Οσμάν και τρεις (3) θυγατέρες. ο Μουράτ ων διοικητής της Μαγνησίας, μόλις έμαθε τον θάνατον του πατρός του, έφθασε ύστερα από 7ωρον πλουν στις 21 Δεκεμβρίου 1574 στην Κων/πολη και αναγορεύθηκε Σουλτάνος, ων 28ετής. Την επομένην ετελέσθη η νε¬κρώσιμη ακολουθία, και ο Σουλτάνος Σελήμ ο Β” ετάφη παρά την Άγίαν Σοφΐαν. Παρά τους πόδας αυτού ετάφησαν μετά μίαν εβδομάδα, οι εν τω μεταξύ αποθανόν¬τες τέσσαρες (4) αδελφοί του νέου Σουλτάνου. ο νέος Σουλτάνος Μουράτ ο Γ” διένειμεν ελέη, και διέταξεν επί τοις θανάτοις του πατρός και των αδελφών αυτού πένθος τεσσαράκοντα (40) ημερών. …Το 1595 μ.Χ. απέθανεν ο Σουλτάνος Μουράτ ο Γ” καταλιπών είκοσι (20) άρρενα τέκνα! ο διάδοχος του, πρωτότοκος υιός του Μωάμεθ ο Γ”, στις 28 Ιανουα¬ρίου 1595 ανήλθεν εις τον θρόνον. Εγένετο η κηδεία του Μουράτ Γ” και ετάφη εν τω τεμένει της Αγίας Σοφίας. Εντός ολίγου χρόνου απέθανον αλληλοδιαδόχως οι δεκαεννέα (19) αδελφοί του νέου Σουλτάνου, κηδευθέντες μετά μεγάλης πομπής και ταφέντες κύκλω του πατρικού τάφου!» (Βαπορίδου, βιογραφική Ιστορία των Σουλτάνων της “Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Κων/πολη, 1887 σελ. 16 τ. Β”)

Παρουσιάζεται λοιπόν, ένα διάφανο θαύμα για τον Ελληνισμό της Τουρκοκρατίας και του Εικοσιένα. Θαύμα με δύο προεκτάσεις: Στους Τούρκους περιφρονείται η πολύτεκνη οικογένεια, καθώς αλληλοεξοντώνεται από το Σουλτάνο, τον εκάστοτε νέο Σουλτάνο η πολύπαιδη οικογένεια του παλαιού Σουλτάνου. Και στον υπόδουλο ραγιά, στην κυριολεξία υποδεικνύεται με θεία νεύση και Χριστιανική ευλογία, η πολύπαιδη Ελληνική οικογένεια, που πόνεσε πολύ, δούλεψε σκληρά, μηχανεύτηκε χίλιους δυο τρόπους και επιβλή¬θηκε. η πολύπαιδη Ελληνική οικογένεια της Τουρκοκρατίας ήταν η αρχή του θαύματος του Εικοσιένα!

Η πολύπαιδη οικογένεια της Τουρκοκρατίας αποδεικνύει ότι ο Αγώνας για την Ανάσταση του Γένους άρχισε από την επομένη της Αλώσεως του 1453. και ελέγχεται ως ελλιπής η άποψη ότι άρχισε, αφού ήλθε ο διαφωτισμός και οι ιδέες από την Ευρώπη, αφού αναπτύχθηκε οικονομικά ο υπόδουλος Ελληνισμός. Αντίθετα η δημογραφική αύξηση του Ελληνισμού επέτυχε και την οικονομική ανάπτυξη του υπόδουλου Ελληνισμού. Ακόμη αξίζει να επισημανθεί η διαπίστωση ότι οι ραγιάδες της Τουρκοκρατίας και του Εικοσιένα δεν άντλησαν δύναμη… από την απελπισία τους, ούτε σώθηκαν… τυχαία. Είχαν προσανατολισμό ορθό, είχαν αρχές και ιδανικά ως λαός και ως Γένος. Εζησαν βιώνοντας, όσο και αν στοίχιζε, το τρίπτυχο Πατρίδα, Θρη¬σκεία και Οικογένεια. Την Πατρίδα την τοποθετούσαν πέρα από τόπο και χρόνο, στις ψυχές της πολύπαιδης Χριστιανικής οικογένειας. και η Εκκλησία αγκάλιασε την οικογένεια του ραγιά, και του πρόβαλλε το όραμα της πατρίδας.

Η πολύπαιδη Ελληνική οικογένεια της Τουρκο¬κρατίας αναδείχθηκε πρώτη στην πόλη, πρώτη στο χωριό, πρώτη στον κάμπο, πρώτη και στο βουνό των Κλεφταρματωλών, πρώτη στη στεριά, πρώτη και στη θά¬λασσα. και όταν σήμανε η άγια ώρα του λυτρωμού, βρέθηκαν παντού παιδιά και άνδρες πολεμιστές με όπλα και καράβια. Γι” αυτό και η Ελληνίδα μάνα τραγούδη¬σε:
—Δεν σε φοβάμαι Τουρκαλά, στον νου μου δε σε βάνω
κι έχω παιδιά, καλά παιδιά που τρώνε το μπαρού¬τι!

ΠΗΓΗ : Από το βιβλίο του Ιωάννου Ν. Παπαιωάννου, Εκπαιδευτικού, Μ.Ε., «ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ» Τόμος Α” «Για το Εικοσιένα και το σαράντα».
(Λάρησσα 1992. Σελίδες 28 – 45.)